به هفت مسجد مدينه كه نزديك همديگر قرار دارند «مساجد سبعه» مي‌گويند.
موقعيت جغرافيايي
در شمال غربي مدينه، در دامنه غربي كوه سلع، تعدادي مسجد وجود دارد كه آنها را
مساجد سبعه يا مساجد فتح مي نامند. اين كوه مُشْرف بر خندقي بوده است كه مسلمانان در
جنگ احزاب در شمال مدينه حفر كردند. خندق از نقطه‌اي در كنار سلع آغاز مي شده و به صورت يك نيم‌دايره كوچك، حرّه غربي را به حرّه شرقي پيوند مي‌داده است، به طوري‌كه يك مانع طبيعي مصنوعي به همراه موانع طبيعي واقعي كه حرّه‌ها بوده، مانع از نفوذ دشمن به درون شهر مي‌شده است.
مساجد سبعه در كتب تاريخي
ابن شَبّه در كتاب خود ـ كهن‌ترين كتاب موجود در تاريخ مدينه ـ تنها به وجود مساجدي در آن نقطه، بدون تبيين و تعيين دقيق محلّ آنها، اشاره كرده است. در منابع كهن بعدي، تنها نام چهار مسجد با نام‌هاي مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علي بن ابي طالب و مسجد ابوبكر آمده است.
[۱]سمهودي (م ۹۱۱)، مورّخ نامي مدينه هم تنها از چهار مسجد در اين منطقه نام برده است.
[۲]حتي تا قرن دوازدهم هجري هم تنها همين چهار مسجد بوده است.
[۳]بدين ترتيب، به نظر مي‌رسد افزايش دو مسجد ديگر به نام‌هاي مسجد عمر و مسجد فاطمة الزهراء(عليها السلام) كه سنيان آن را مسجد سعد بن معاذ مي نامند
[۴]مربوط به هفتاد ـ هشتاد سال گذشته باشد.
تغيير نام دو مسجد
بنابر آن‌چه كه محققان مختلف نوشته‌اند، يكي از دگرگوني‌هايي كه در سال‌هاي اخير رخ داد، اين است كه نام مسجد ابوبكر به مسجد علي بن ابي طالب(عليه السلام) و نام مسجد علي بن ابي طالب(عليه السلام) به مسجد ابوبكر تغيير يافت!
[۵]شگفت آن كه مسجد ابوبكر كه در اصل مسجد علي بن ابي طالب بوده، در حال حاضر در خيابان افتاده و مسجدي كه برجاي مانده و در اصل منسوب به ابوبكر بوده، به نام مسجد امام علي(عليه السلام) در بالاي تپه باقي مانده است.
مسجد هفتم
مساجد موجود در دامنه سلع كه همه در كنار يكديگر هستند، شش باب است. به نظر برخي از محققان، هفتمين مسجدِ اين مجموعه،
مسجد قبلتين است كه شرح آن خواهد آمد. اما به اعتقاد برخي ديگر، هفتمين مسجد اين مجموعه، مسجد بني حرام است كه در گوشه‌اي ديگر از دامنه كوه سلع مي باشد.
اسامي مساجد سبعه
اين هفت مسجد عبارتند از:
۱- مسجد فتح
۲- مسجد سلمان فارسي
۳- مسجد امام علي بن ابي طالب(عليه السلام)
۴- مسجد ابوبكر
۵- مسجد فاطمة الزهراء(عليها السلام)
۶- مسجد عمر
۷- مسجد قبلتين
پانويس
۱. ↑ اخبار مدينة الرسول از ابن نجّار (م ۶۴۳) ص۱۱۴.
۲. ↑ وفاء الوفا، ج ۳، ص۸۳۷ـ۸۳۰.
۳. ↑ ترغيب اهل المودة و الوفاء، ص۱۳۵.
۴. ↑ المساجد الأثريه، ص۱۳۲.
۵. ↑ المدينة المنوره تطورّها العمراني، صالح لمعي مصطفي، صص ۱۹۲ و ۱۹۳؛ المساجد الأثريه، ص۱۳۵.