شاذروان

در چهار طرف ديواره‏ هاى كعبه، يك برآمدگى قرار دارد كه به نظر مى ‏رسد براى حفاظت از ديوارها قرار داده شده و به آن شاذروان گفته مى‏شود.زمانى كه در بازسازى ‏هاى كعبه، ابعاد خانه قدرى كوچكتر از بناى ابراهيمى بنا شد؛ براى حفظ ابعاد اصلى، فضاى عقب‏ نشينى شده را با ساخت سكويى كم ارتفاع، علامت‏گذارى كرده و آنرا «شاذَروان» ناميدند. چون ملاك در طواف، حدّ اصلى كعبه است؛ فقها براى حصول شرط خارج بودن طواف‏ گزار از كعبه، طواف بر روى شاذروان را صحيح نمى ‏دانند.

از آنجا كه در روايات و برخى از احكام فقهى مربوط به طواف، از شاذروان سخن گفته شده لذا اطلاعات مربوط به شاذروان دست كم از قرن دوم وجود داشته است.

دهخدا شاذروان‏ را معرّب شادروان ذكركرده و معناى آن را پايه و اساس دانسته است‏ در برخي كتاب ها راجع به بناي شاذروان اينگونه آمده است:

... شاذروان از ساخته ‏هاى حَجّاج (و بنا به نظر برخي ديگر ابن زبير) بوده كه آن را جهت استحكام خانه كعبه‏ در مقابل تأثير باران و سيل بنا كرد و دليل آن اصطلاح شاذروان است كه بر آن قرار داده ‏اند؛ زيرا در زمان حَجاج تعدادى كارگر ساختمانى ايرانى براى ساختمان كعبه به مكه آمدند و اين اصطلاح كه كلمه ‏اى است فارسى، از آن تاريخ بر آن اطلاق شده است.

در كتاب «اغانى» از ابن سريح نقل شده است كه اصطلاح شاذروان و ميزاب هر دو از كلمات فارسى بوده ‏اند و از هنگامى ‏كه تعدادى كارگر ايرانى جهت ساختمان كعبه به مكه آمدند، در بين مردم رواج يافت.

 در قرن سوم، شاذروان از قطعه سنگ­هاى زيادى تشكيل شده بود كه ازرقى، مورخ مكه و نويسنده كتاب اخبار مكه شمار آنها را به دست داده است.

رفعت پاشا با اشاره به اين كه شاذروان از سنگ رخام در اطراف ديوار كعبه قرار گرفته است، ارتفاع ديواره شاذروان را از سمت شمالى 50 سانت در عرض 39، در سمت غربى ارتفاع 27 در عرض 80، از جهت جنوبى ارتفاع 24 در عرض 87 و از سمت شرقى ارتفاع 22 در عرض 66 سانت دانسته است. آخرين بار شاذروان در بازسازى سال 1417 با تركيبى از سنگهاى مرمر قديمى آن با مرمر جديد بازسازى شد.

تاريخ دقيق بناي شاذروان معلوم نيست اما اين نكته مسلم است كه در طول تاريخ بارها ترميم و تجديد بنا شده است.

ازرقى در كتاب «اخبار مكه» تاريخ مشروحى از شاذروان را بيان مى ‏كند كه نكات زير از آن نقل مى‏ شود: